My shrink said: Μνήμη Τάσσου Παπαδόπουλου. Ηγέτες, θάνατος και Ιστορία.

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης είχε γράψει ότι έρχεται κάποια στιγμή στη ζωή του ανθρώπου που πρέπει να πει το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι, και ότι όταν πει το όχι, αυτό το όχι το σωστό θα το σκέφτεται σε όλη του τη ζωή. Ο Καβάφης ως γνωστόν ήταν εκπρόσωπος της ελληνικής διασποράς, της ελληνικής αιγυπτιώτικης παροικίας, όταν οι Έλληνες βρίσκονταν και είχαν ενεργό ρόλο σε όλη τη Μεσόγειο.

Ο Άγγελος Τερζάκης είχε την αντίληψη ότι οι Έλληνες δεν χρειάζεται απαραίτητα να συγκροτήσουν κράτος καθώς ο ελληνισμός θα μπορούσε να βρίσκεται με την παρουσία θυλάκων σε όλη τη Μεσόγειο. Τον ελληνισμό τον αντιλαμβανόταν ως ιδέα και ως σύνολο ανθρώπων και όχι με την έννοια που ακούμε τελευταία κάτι στρεβλωμένα και ανιστόρητα ιδεολογήματα. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν έγινε, οι αυτοκρατορίες έπεσαν, τα έθνη-κράτη δημιουργήθηκαν και σιγά σιγά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την πτώση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού οδεύουμε προς πολυεθνικά κράτη που παραδίδουν την εξουσία τους σε υπερεθνικούς οργανισμούς.

Κατά καιρούς ακούγονται διάφορες θεωρίες συνομωσίας για τα όσα διαδραματίζονται γύρω μας. Κάποια από αυτά τα πράγματα ίσως και να είναι αληθή. Η Ιστορία όμως πορεύεται ακολουθώντας περισσότερο χαοτικά μαθηματικά συστήματα και όχι γραμμικά και ως εκ τούτου λόγω των πολλών παραγόντων, των αλληλεπιδράσεών τους, των τυχαίων γεγονότων και πάνω από όλα τη συναισθηματική φύση των ανθρώπων δεν είναι δυνατό να ελεγχθούν τα πάντα, ούτε όσον αφορά την κατεύθυνσή τους, αλλά ούτε –και αυτό είναι το κυριότερο- την έκβασή τους.

Παραδείγματα έχουμε πολλά. Θα αναφερθώ ενδεικτικά σε ορισμένα, των οποίων το κοινό στοιχείο είναι η αντίσταση του αδύνατου σε δυνάμεις κατά πολύ ισχυρότερες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η αντίσταση των Ελλήνων στην περσική αυτοκρατορία τον 5ο αιώνα π.Χ., του Βιετνάμ στις Η.Π.Α. στο τέλος της δεκαετίας του ’60, το ΟΧΙ της Ελλάδας στην παράδοσή της στην Ιταλία το 1940, η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 από τους πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας και το "όχι" των Κυπρίων στο δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν το 2004.

Όλα αυτά τα γράφω ουσιαστικά για να αναφερθώ στον Τάσσο Παπαδόπουλο, Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας το 2004, χρονιά κατά την οποία έλαβε χώρα το δημοψήφισμα για την έγκριση του σχεδίου Ανάν. Ένας ηγέτης 700.000 ανθρώπων, είπε όχι στην Τουρκία, μια περιφερειακή δύναμη με πληθυσμό 70.000.000, τις ΗΠΑ, οι οποίες πίεζαν για έγκριση του σχεδίου και της Μ.Βρεττανίας. Σε ένα άκρως συναισθηματικό διάγγελμα εξηγεί με απόλυτη καθαρότητα το σκεπτικό του: «Παρέλαβα κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο, δεν θα παραδώσω κοινότητα χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα». Γνωρίζει τις συνέπειες που έρχονται, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται έχει εκείνο το «όχι το σωστό», σύμφωνα με την κρίση του, μέσα του.

Ας μην ξεχνάμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία ως μόρφωμα είναι προϊόν συμβιβασμού των διαπραγματεύσεων του 1950 για την ελληνική πλευρά και ότι ουσιαστικά μετά από μισό αιώνα ζητείται από αυτό το εναπομείναν κομμάτι ελληνισμού να απωλέσει και μάλιστα οικειοθελώς ακόμα και αυτά τα οποία με συμβιβασμό και σειρά καταπατήσεων συμφωνιών από την τουρκική και βρεττανική πλευρά διατήρησε (βλ. βομβαρδισμούς του 1964, στρατιωτικές βάσεις, εισβολή και κατοχή, παράνομες πωλήσεις ιδιοκτησιών σε Βρεττανούς, κ.ά).

Ο Τάσσος Παπαδόπουλος πέθανε αργότερα, αφήνοντας το όνομά του στην κρίση της Ιστορίας και των γενιών που ακολουθούν. Μία ημέρα πριν το ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη του, άγνωστοι σύλησαν τον τάφο του, απομακρύνοντας τη σορό. Αυτή η αποτρόπαια πράξη, είναι μια πράξη φόβου. Πόσο μπορεί κανείς να φοβάται ένα νεκρό; Η αλήθεια είναι ότι μπορεί να τον φοβάται πολύ, πολλές φορές δικαίως.
Ένας άνθρωπος δεν πεθαίνει πραγματικά μόνο και μόνο επειδή έφυγε από τη ζωή. Ο άνθρωπος βρίσκεται ως αναπαράσταση μέσα μας. Ο κοντόφθαλμος που θεωρεί ότι εξαφανίζοντας το σώμα θα εξαφανίσει και την επίδρασή του, ματαιοπονεί. Αν ήταν τόσο απλό δε θα υπήρχε η έννοια του Τραύματος, για την οποία έχει χυθεί πολύ δάκρυ και πολύ μελάνι. Οι άνθρωποι βρίσκονται μέσα μας. Ως φροντιστικές φιγούρες μάς οδηγούν. Ως διωκτικές μάς στοιχειώνουν.

Με την ευκαιρία να θυμίσω τον αντίκτυπο που είχε η κηδεία του Κωστή Παλαμά κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, η οποία μετατράπηκε σε διαδήλωση αντίστασης και την κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, η οποία επίσης εξελίχθηκε σε πράξη αντίθεσης στη δικτατορία. Οι νεκροί φοβίζουν, λοιπόν. Εξαφανίζονται όμως;