Στρέλλα: μια ταινία του Πάνου Κούτρα. Γυναικεία απουσία, πένθος ανδρικό.

Ομολογώ ότι δεν περίμενα να δω αυτό που τελικά διαδραματίστηκε στο πανί μπροστά μου με την αυγή της νέας χρονιάς και δεκαετίας. Είχα ακούσει ότι είναι καλή η ταινία, πήρε και τα βραβεία που πήρε, αλλά το βάθος της και τα πολλαπλά της επίπεδα, με αφορμή τη φαινομενικά εξωφρενική θεματολογία της, την καθιστούν σταθμό πλέον.

Ο Γιώργος αποφυλακίζεται. Δεν γνωρίζουμε τίποτα γι' αυτόν. Είναι μεσήλικος, αδύνατος με αρχετυπικά ανδρικά χαρακτηριστικά και μελαγχολικό βλέμμα. Ενοικιάζει ένα δωμάτιο σε φτηνό ξενοδοχείο του κέντρου. Φεύγοντας από το δωμάτιο για να μπει στο ασανσέρ το ίδιο βράδυ, συναντά τη Στρέλλα. Του ζητά φωτιά. "Σ' ευχαριστώ, μού έσωσες τη ζωή". "Με λένε Στέλλα, αλλά οι φίλοι μου με φωνάζουν Στρέλλα, λένε πως είμαι λίγο τζαζ". Από τις πρώτες φράσεις η ηρωίδα προσπαθεί να είναι ειλικρινής. Κατά μία έννοια είναι απολύτως ειλικρινής και προσπαθεί να προειδοποιήσει το Γιώργο. Από μια άλλη άποψη μπορεί κανείς να πει ότι κάνει χρήση του ευφημισμού. Ευφημισμός είναι να λες ότι κάποιος σου έσωσε τη ζωή, ενώ απλώς σού έδωσε φωτιά. Ευφημισμός είναι να λες ότι είσαι τρελός. Πάνω από όλα ευφημισμός είναι να συστήνεσαι με γυναικέιο όνομα, ενώ είσαι γεννημένος αγόρι. Όλη της η ταυτότητα βασίζεται στον ευφημισμό.

Δεν είναι όμως χωρίς νόημα ο ευφημισμός αυτός. Ίσως γιατί χρειάστηκε να επιστρατευτεί στη ζωή της Στρέλλας προκειμένου εκείνη να επιβιώσει. Εσωτερικά κυρίως, αλλά και με όρους εξωτερικής πραγματικότητας. Σε αυτήν την ταινία η εξωτερική πραγματικότητα αποτελεί τον καμβά, πάνω στον οποίο θα κεντηθούν τα τραύματα, οι επαναλήψεις, οι κρυφοί πόθοι και κυρίως τα όνειρα της Στρέλλας, του Γιώργου και του ανυποψίαστου θεατή. Όποιος σταθεί μόνο στην περιγραφική του φιλμ, κινδυνεύει να δει την κορνίζα ενός πίνακα και όχι το ίδιο το περιεχόμενο.

Την επόμενη μέρα η Στρέλλα και ο Γιώργος ξανασυναντιούνται στο διάδρομο. Η Στρέλλα τον προσκαλεί στο δωμάτιό της για ουίσκυ. Εκείνος πηγαίνει. Έχει ερωτική διάθεση απέναντί της, παρότι τον ενημερώνει ότι δεν έχει χειρουργηθεί ακόμη, παρόλο που το πλούσιο στήθος της είναι προϊόν επέμβασης πλαστικής. Η Στρέλλα είναι διστακτική στο να ενδώσει και να τον φιλήσει, αλλά τελικά ενδίδει και ακολουθεί η σκηνή της σεξουαλικής συνάντησης, όπου όρθιοι στο παράθυρο, η Στρέλλα μπροστά και ο Γιώργος πίσω της βιώνουν την ένταση του παρελθόντος τους που εκτονώνεται στο τώρα. Στα μάτια μας είναι μια σκηνή συνάντησης ενός άντρα με μια γυναίκα, παρά τη γνώση που έχουμε νοητικά περί του αντιθέτου.

Η 25χρονη Στρέλλα ζει την καθημερινότητά της, στην οποία είμαστε μάρτυρες, με τα ραντεβού που κλείνει με πελάτες για να ζει, το παλιό οίκημα στο Γκάζι στο οποίο μένει, τον ομοφυλόφιλο κολλητό της και τη σχέση τους, τη γηραιά τρανσέξουαλ φίλη της που αργοπεθαίνει από καρκίνο και προετοιμάζει την κηδεία της εν μέσω εφαρμογής patch μορφίνης και αναμνήσεων από το παρελθόν. Ο Γιώργος μπαίνει στη ζωή της με φυσικότητα και μας δίδεται η εικόνα ενός ζευγαριού.

Ο Γιώργος επιστρέφει για λίγο στο χωριό του για να ρυθμίσει την πώληση του σπιτιού του και παράλληλα αναζητά τον γιο του στην Αθήνα, τον οποίο έχει να δει από τότε που μπήκε στη φυλακή, 14 χρόνια νωρίτερα. Στη Στρέλλα έχει πει ότι είναι ναυτικός. Βλέπει ένα όνειρο, στο οποίο ένας σκίουρος ανεβαίνει σε ένα κλαδί και χαρούμενος βλέπει στο βάθος το δάσος και το ξημέρωμα.

Το ζευγάρι δένεται και η ταινία φτάνει στο μέσο της, σε ένα είδος κορύφωσης τη στιγμή που η Στρέλλα βγαίνει από το μπάνιο, η μουσική του Μιχάλη Δέλτα μάς μεταδίδει πλήθος συναισθημάτων σε μορφή παλέτας, όπως τα χρώματα της λάμπας που έφτιαξε ο Γιώργος για τη Στρέλλα. Τότε ο Γιώργος λέει στη Στρέλλα να πετάξει την πετσέτα που την καλύπτει και να έρθει κοντά του. Εκείνη διστάζει, όπως τότε που γνωρίστηκαν, αλλά ενδίδει στην προτροπή και τη σιγουριά της φωνής του Γιώργου και αγκαλιάζονται. Σε μια σκηνή αφοπλιστικού ρεαλισμού γινόμαστε μάρτυρες της έλξης των δύο σωμάτων με τα δύο αντρικά μόρια να βρίσκονται το ένα ενώπιον του άλλου,με τα προκαλύμματα πλέον να είναι περιττά. Ο Γιώργος αποδέχεται τη Στρέλλα γι'αυτό που είναι, αλλά κυρίως τον εαυτό του, θα έλεγε κανείς με ένα πιο αντικειμενικό, ψυχρά ερμηνευτικό βλέμμα.

Από εκεί και μετά ακολουθεί ο κατήφορος. Θαρρείς η ύβρις που διαπράχθηκε να πρέπει να ξεπληρωθεί. Η ευτυχία δεν είναι ποτέ χωρίς κόστος και κυρίως χωρίς την προϋπόθεση απωλειών. Ο Γιώργος μαθαίνει από το ταξίδι του στο χωριό για την τελική συμφωνία πώλησης του σπιτιού ότι υπάρχει η φήμη πως ο γιος του εκδίδεται στη Συγγρού και είναι τραβεστί.

Στην Αθήνα ρωτά τη Στρέλλα πού μεγάλωσε. Ο θεατής βρίσκεται στο παράλληλο σύμπαν των σκέψεων, των συναισθημάτων και των δικών του φαντασιώσεων. Η Στρέλλα είναι όμως πιο μπροστά από όλα αυτά. Είναι πιο μπροστά από τον καθηλωμένο θεατή και βεβαίως από το Γιώργο, που έζησε στο ψυγείο της ζωής ως φυλακισμένος ενώ εκείνη μεταμορφωνόταν σε αυτό που είναι σήμερα. Τρώγοντας γαριδάκια και άλλα πρόχειρα φαγητά από το δικό της ψυγείο, διηγείται την ιστορία της. Μεγάλωσε στο χωριό. Ο πατέρας της ήταν μέθυσος. Η μητέρα της πέθανε όταν εκείνη ήταν 5 ετών. Μια μέρα, όταν ήταν 9 χρονών, ο πατέρας της τον έπιασε (ως μικρό αγόρι τότε) να χαϊδεύεται με τον 17χρονο ξάδερφο. Ο πατέρας έβαλε τις φωνές, άρχισε να χτυπάει με λύσσα τον ξάδερφο και τελικά τού έλιωσε το κεφάλι με ένα σιδερένιο λοστό. Μετά τη φυλάκιση του πατέρα, η Στρέλλα έμεινε με τη γιαγιά της ώσπου εκείνη πέθανε, και σε ηλικία 13 χρονών έφυγε για την Αθήνα. Ένας ψυχίατρος θα διέκρινε την αμβλύτητα του συναισθήματος της Στρέλλας καθώς τα διηγείται όλα αυτά, σαν να διηγείται κάτι το τελείως αδιάφορο, σαν όλα αυτά να αφορούν κάποιον άλλο.

Ο Γιώργος ουρλιάζει απελπισμένος: ''Καταλαβαίνεις τί κάναμε''; Η Στρέλλα παραμένει ψύχραιμη: "Αφού δεν το ξέραμε". Οι μηχανισμοί αντοχής που έχει αναπτύξει είναι δοκιμασμένοι άλλωστε από τα όσα έχουν ήδη συμβεί στο παρελθόν, είτε τα γνωρίζουμε είτε τα υποθέτουμε.

Αργότερα τα κουτιά που ανοίγουν υπό μορφή αποκαλύψεων γίνονται περισσότερα. Η Στρέλλα γνώριζε πότε αποφυλακίζεται ο Γιώργος και τον περίμενε έξω από τη φυλακή. Τον ακολούθησε. Νοίκιασε δωμάτιο στο ίδιο ξενοδοχείο με αυτόν. Δεν είχε προγραμματίσει όσα ακολούθησαν, ήθελε μόνο να τον δει και να είναι για λίγο κοντά του. Έχουμε πλέον καταλήξει στην άβυσσο. Το αδιέξοδο βιώνεται με όλους τους πιθανούς τρόπους. Η Στρέλλα είναι απαθής και συζητά τα γεγονότα με τη μεγάλη σε ηλικία τρανσέξουαλ φίλη της, η οποία είναι σε προθανάτια κατάσταση. Ναι, το αδιέξοδο μπορεί να αντιμετωπιστεί και με τη μόνωση. Από τα πολλά χτυπήματα άλλωστε το δέρμα γίνεται παχύτερο και αδιαπέραστο. Γιατί να μη συμβαίνει το ίδιο με την ψυχική λειτουργία λοιπόν;

Ο Γιώργος πηγαίνει στο χωριό. Για κάποιο λόγο μού έρχονται στο νου σκηνές από την ταινία "Μάθε παιδί μου γράμματα", μια ταινία που αναφέρεται γεωγραφικά στην ίδια περίπου περιοχή με το χωριό του Γιώργου και της Στρέλλας και με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο πραγματεύεται το θέμα της διαφοράς των γενεών, των φύλων και της υποκρισίας του σχετίζεσθαι. Στο εγκαταλελειμμένο σπίτι ο χρόνος έχει σταματήσει 14 χρόνια πριν. Ο Γιώργος μέσα σε αυτό. Το σπίτι αποτελεί το σύμβολο του ψυχισμού του Γιώργου. Η ζωή του σταμάτησε τότε. Οι αναμνήσεις του πάγωσαν εκεί. Ο ίδιος είναι άδειος και εγκαταλελειμμένος, όπως και το σπίτι. Με μανία αρχίζει να χτυπάει τους άδειους τοίχους, να φωνάζει. Αρπάζει ένα λοστό και χτυπάει με μένος ό,τι βρίσκει μπροστά του: Το πάτωμα, τον τοίχο, τα σαπισμένα έπιπλα, το τζάκι. Πράξη εξωτερίκευσης αυτού που συμβαίνει μέσα του. Πράξη επανάληψης των γεγονότων στον ίδιο χώρο πολλά χρόνια μετά. Άνοιγμα της πληγής. Κλείσιμο της φαντασίωσης. Τιμωρία. Κάθαρση. Εκδραμάτιση.

Και τα ερωτήματα εύλογα. Η Στρέλλα γιατί τα έκανε όλα αυτά; Η θνήσκουσα φίλη είναι απόλυτη: για να τον εκδικηθεί. Η φίλη αυτή έχει πολλαπλές σημασίες ως χαρακτήρας. Είναι η ίδια η Στρέλλα κατά μία έννοια, σε μια ωριμότερη, πιο σοφή εκδοχή. Είναι η φωνή της σοφίας, του ανθρώπου που έχει ζήσει και τώρα αντιμετωπίζει το θάνατο, ένα είδος τρανσέξουαλ Νέστορα. Είναι η μητέρα της Στρέλλας, αυτή που η ηρωίδα δεν μπόρεσε να φροντίσει γιατί ήταν μόλις 5 χρονών όταν πέθανε, αυτή που δεν πρόλαβε να αποχωριστεί και αυτή με την οποία μάταια αποπειράται να ταυτιστεί. Η τρανσέξουαλ μητέρα είναι ακριβώς ίδια με τη μητέρα της Στρέλλας, ίδια σε όλα αυτή τη φορά όμως.

Ναι, για να τον εκδικηθεί. Οπωσδήποτε για να τον εκδικηθεί. Αφού ο Γιώργος τής στέρησε την ελευθερία να διαχειριστεί το σώμα της όπως εκείνη ήθελε. Την κατέστησε μάρτυρα φόνου στα 9 της χρόνια. Της στέρησε τον πατέρα της - εαυτό του - με το να καταλήξει στη φυλακή. Της στέρησε τον αγαπημένο ξάδελφο. Την άφησε να μεγαλώσει με τη γριά γιαγιά της πίσω στο χωριό. Προφανείς εξηγήσεις, τις οποίες δεν δίνουν μασημένες οι δημιουργοί της ταινίας και μάς επιτρέπουν να τις σκεφτούμε μόνοι. Κανείς δεν τις αμφισβητεί, ούτε η ίδια η Στρέλλα.

Είναι όμως μόνο αυτό; Είμαστε ήδη μάρτυρες, πολύ βαθύτερα από το επίπεδο της κλειδαρότρυπας. Νιώσαμε τα συναισθήματα μέχρι το μέσο της ταινίας. Αν τολμήσουμε να πλεύσουμε μαζί της και να μην αντισταθούμε, διαπιστώνουμε ότι δεν μπορεί να εξαπατηθήκαμε. Η Στρέλλα ήθελε να αποκτήσει τον πατέρα. Να συγχωνευτεί. Να τον σαγηνεύσει. Να τον κερδίσει. Σε πιο πρωτόγονο επίπεδο ο ερωτισμός και η ακατανίκητη έλξη που διαπερνούν τα φράγματα των συμβάσεων του πολιτισμού, της αιμομιξίας, των φύλων, νίκησαν. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι πρόκειται για τη συνάντηση ενός δολοφόνου με κάποιον που απαρνείται το φύλο του. Δυο ανθρώπων δηλαδή, οι οποίοι έχουν αποδείξει ότι μπορούν να κινηθούν εκτός πλαισίου. Το σμπαραλιασμένο οιδιπόδειο της Στρέλλας (ανεστραμμένο - κατεστραμμένο - διεστραμμένο) είναι μόνο ο ένας άξονας. Γιατί ο άλλος είναι το οιδιπόδειο του Γιώργου, εξίσου ισότιμο σε αυτή τη σχέση.

Έχουμε νομοτελειακά αγγίξει τον πυρήνα της ταυτότητας της Στρέλλας. Εκεί όπου το μίσος (εκδίκηση) και η ακατέργαστη αγάπη (αιμομικτικό πάθος) μπορούν να συνυπάρχουν. Η Στρέλλα είναι άντρας. Έχει πέος. Δεν γνωρίζουμε τί την εμπόδισε να προχωρήσει στην επέμβαση, πέραν υποθέσεων που μπορούμε να κάνουμε για οικονομικά ζητήματα. Γεγονός παραμένει ότι δεν έχει εγκαταλείψει εντελώς τα κομμάτια της παλιάς της ταυτότητας. Εξωτερικά όμως είναι γυναίκα. Έχει μακριά μαλλιά, γυναικείο όνομα, ρούχα και συμπεριφορά. Η διττή φύση της απευθύνεται στη μητέρα της, στις γυναίκες και τον εαυτό της. Είναι σαν τη μητέρα της. Γυναίκα όπως εκείνη, σε μια μάταιη απόπειρα για ταύτιση μαζί της, φαίνεται να ακολουθεί και να ολοκληρώνει τον άξονα μίμηση-ενσωμάτωση-ενδοβολή. Μια αλληλουχία διεργασιών που δείχνουν τη βαθια αγάπη για τη μητέρα,τις γυναίκες και τον εαυτό της ως εικόνα αυτών. Δεν είναι όμως ακριβώς όπως η μητέρα. Η Στρέλλα είναι αγόρι και η εικόνα της είναι μιας καρικατούρας γυναίκας. Μια εικόνα που φανερώνει μίσος, γελοιοποίηση και επιθυμία για καταστροφή του αντικειμένου αγάπης, αλλά και του ίδιου του εαυτού. Είναι χαρακτηριστικό το όνομα που έχει το κλαμπ - στέκι των τρανσέξουαλ, στο οποίο κάνει drag show η Στρέλλα ως Μαρία Κάλλας, το οποίο ονομάζεται "Κούκλες". Κούκλα είναι η πολύ όμορφη γυναίκα, είναι όμως και η ψεύτικη. Αυτή η βαθιά σχιζοειδής θέση συνύπαρξης αγάπης/μίσους, που αφορά το Είναι της Στρέλλας, αδιόρατα αγγίζει και το θεατή, ο οποίος ασυναίσθητα βιώνει την αντιθετικότητα αυτών των πόλων και τη συγκατοίκησή τους στο ίδιο δευτερόλεπτο.

Ο αδικημένος ήρωας είναι ο Γιώργος. Τα φώτα της ταινίας πέφτουν στη Στρέλλα, ήδη από τον τίτλο της ταινίας. Ο Γιώργος όμως είναι ίσως για κάποιους ο βασικός ήρωας. Τί ωθεί έναν πατέρα να σκοτώσει με αυτόν τον τρόπο τον ανιψιό του που παρενοχλεί σεξουαλικά τον ανήλικο γιο του; Τι τον ελκύει σε μια γυναίκα που από μέσα είναι στην πραγματικότητα άντρας; Και ακόμα περισσότερο, πώς δεν είδε στην 25χρονη Στρέλλα τον 9χρονο γιο του; Ο Γιώργος είναι εξίσου συνένοχος, όσο και τραγικός ήρωας με τη Στρέλλα σε αυτή τη συνάντηση. Η ταινία περιέχει όλα τα συστατικά της τραγωδίας: μύθο, πάθος, περιπέτεια. Θα μου επιτραπεί να πω: και αναγνώριση.

Ο Γιώργος, αυτός ο άντρας-πατέρας, δεν αποκαλύπτεται τόσο εύκολα. Ουσιαστικά τον γνωρίζουμε εσωτερικά μέσα από τη Στρέλλα, την οποία ο ίδιος ο Γιώργος ως ήρωας, ο σκηνοθέτης αλλά και εμείς ως θεατές χρησιμοποιούμε για να δούμε μέσα του. Ο Γιώργος είναι ήδη αλκοολικός από τα πρώτα παιδικά χρόνια του γιου του, ενώ είναι παντρεμένος. Η φυγή στο αλκοόλ είναι μια ισχυρή ένδειξη του τί συμβαίνει εντός του, το πώς επιλέγει να το αντιμετωπίσει και του τί μηνύματα εκπέμπει στο περιβάλλον του. Ο θάνατος της γυναίκας του τον αφήνει μόνο με το γιο του. Ο γιος του με το να εμπλακεί σεξουαλικά με τον ξάδελφό του ενδεχομένως να θέλει να αποκτήσει τον πατέρα, αλλά και να ταυτιστεί μαζί του. Να ταυτιστεί διατηρώντας το φύλο του (η Στρέλλα είναι ακόμα 9χρονο αγόρι), αλλά ίσως να έχει αντιληφθεί ασυνείδητα τις πραγματικές προτιμήσεις του Γιώργου, προτού τις αντιληφθεί συνειδητά καν ο ίδιος. Ο Γιώργος βλέποντας το θέαμα είδε κάτι πολύ προσωπικό του. Η μανία του φόνου με τα επαναλαμβανόμενα χτυπήματα του λοστού στο κεφάλι του ανιψιού του δείχνει την ένταση που ανεξέλεγτα εκφράστηκε με έναν τέτοιο τρόπο. Η έλξη από μια τρανσέξουαλ μετά από 14 χρόνια συγκατοίκησης στη φυλακή με άντρες αποτελεί κατά κάποιο τρόπο τη συνέχεια αυτής της πορείας. Ο Γιώργος βρίσκεται ένα βήμα εγγύτερα στη βαθύτερή του ανάγκη. Το γεγονός ότι αυτή η τρανσέξουαλ είναι ο γιος του, φαίνεται να περιπλέκει την κατάσταση, αλλά την εξηγεί παράλληλα.

Όταν ο Γιώργος βλέπει το γιο του να ''χαϊδεύεται'' με τον ανιψιό του, ακόμα κι αν δεν πρόκειται για ολοκληρωμένη συνουσία, δεν βλέπει απλώς τη διαδραμάτιση της δικής του ασυνείδητης ομοφυλοφιλίας, αλλά και την επιθυμία αυτή να εκπληρωθεί με το ίδιο του το παιδί. Είναι το δικό του μερίδιο σε αυτό το οιδιποδειακό σύμπλεγμα, ήδη από τότε. Και αποτελεί τραγική ειρωνία το γεγονός ότι προκειμένου να το καταπνίξει προέβη σε φόνο, μια πράξη που τελικά οδήγησε στην εκπλήρωσή του χρόνια αργότερα.

Η ταινία οδηγείται προς το τέλος της με το θάνατο της μητέρας του κολλητού φίλου της Στρέλλας, αποτέλεσμα του οποίου είναι η έλευση στο σπίτι της Στρέλλας του "μωρού'', της μικρής αδελφής του φίλου αυτού, τώρα που δεν υπαρχει μητέρα. Η Στρέλλα δε δείχνει να συμπαθεί αυτό το μωρό - αληθινή γυναίκα ιδιαιτέρως, αν και διαπιστώνουμε ότι το φροντίζει. Μετά από διάστημα εβδομάδων τελικά ο Γιώργος και η Στρέλλα συζητούν, σε ένα δύσκολο και επίπονο διάλογο και μετά από κάποιες σκηνές που αναφέρονται στο εγγύς μέλλον, υπονοώντας ότι διαχειρίστηκαν όσο είναι δυνατόν αυτά που συνέβησαν, βρισκόμαστε στο σπίτι της Στρέλλας την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Μετά από αυτή την τροχιά που διέγραψαν οι χαρακτήρες της ταινίας σε επίπεδο δυαδικής συνάντησης όσο και διαχρονικής προσωπικής διαδρομής, μάς προτείνεται ένα τέλος, που κάποιοι αβίαστα ίσως χαρακτηρίσουν happy end. Και μπορεί να είναι κι έτσι. Ο Γιώργος αφήνεται να εννοηθεί ότι έχει συνάψει σχέση με κάποιον άντρα, η Στρέλλα φαίνεται χαρούμενη και στο σπίτι βρίσκονται οι βασικοί φίλοι και το μωρό που κοιμάται. Ο Γιώργος παρατηρεί με εγκαρδιότητα το μικρό κορίτσι στο υπνοδωμάτιο. Ο παλιός χρόνος φεύγει, έρχεται ο καινούριος, και ο Γιώργος κοιτάζει έξω από το παράθυρο. Με ένα zoom-out η εικόνα του κτιρίου με το Γιώργο στο παράθυρο γίνεται το φόντο, το οποίο κοιτάζει ο σκίουρος από το όνειρο του Γιώργου. Ο Γιώργος κατάφερε να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Είναι ευτυχισμένος.

Παρέλειψα επιμελώς να πω ότι μετά τη σκηνή που ο Γιώργος καταστρέφει ό,τι απέμεινε από το παλιό του σπίτι, βρίσκει στο πατάρι ένα παλιό viewmaster, το οποίο έχει μέσα την εικόνα του ονείρου, με ένα σκίουρο σε ένα κλαδί μπροστά στο δάσος. Το όνειρο, λοιπόν, προέρχεται από την παιδική ηλικία του Γιώργου, τότε που ήταν ευτυχισμένος. Το έξωθεν ομολογούμενο happy end δεν είναι κάτι άλλο από την ολοκλήρωση της διεργασίας του πένθους και της συμφιλίωσης.

Αυτό που απουσιάζει από την ταινία είναι οι γυναίκες. Πρόκειται για μια βαθιά ανδρική ταινία. Η θεματολογία με τα ομοφυλοφιλικά στοιχεία και τις τρανσέξουαλ δεν είναι παρά στρεβλώσεις, προκειμένου να πάρουν μορφή πράγματα που διαφορετικά ίσως ήταν αδύνατο να ειπωθούν, πέραν της προφανούς προσπάθειας εξοικείωσης του κοινού με την εικόνα μιας τρανσέξουαλ που είναι ένας κανονικός άνθρωπος. Όπως στα όνειρα πολλά πράγματα σημαίνουν κάτι άλλο και πολλές φορές τα αντίθετά τους, έτσι και στην τέχνη τα μηνύματα μπορεί να μεταδίδονται με διαφορετικούς τρόπους. Οι γυναίκες πεθαίνουν ή έχουν ήδη πεθάνει στην ταινία. Νεκρές είναι η μητέρα της Στρέλλας και η γιαγιά της, η οποία τη μεγάλωσε. Κατά τη διάρκεια της ταινίας πεθαίνει η καρκινοπαθής τρανσέξουαλ φίλη και η μητέρα του κολλητού φίλου. Οι ήρωές μας αφήνονται στο να μας περιγράψουν πώς βίωσαν και τελικά διαχειρίστηκαν τις απώλειες αυτές. Η Στρέλλα γίνεται η ίδια γυναίκα και ο Γιώργος στρέφεται στους άντρες. Δεν υπονοείται ότι οι πράξεις αυτές είναι απόρροια των απωλειών, αλλά είναι γεγονός ότι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα ακολουθία γεγονότων, σε συνδυασμό με όσα περιγράφησαν παραπάνω, στο πλαίσιο των περίπλοκων δυναμικών, τόσο των εσωτερικών, όσο και των σχέσεων.

Η σεξουαλική συνάντηση Στρέλλας - Γιώργου, εκτός της αμοιβαίας επιθυμίας οιδιποδειακής ένωσης εμπεριέχει στοιχεία επανάληψης - προσπάθειας επανόρθωσης. Με τη συνάντηση αυτή ο Γιώργος και η Στρέλλα βιώνουν σε πραγματικό επίπεδο αυτό που και οι δύο θέλησαν κάποτε. Και οι δύο τιμωρήθηκαν νωρίτερα και προκαταβολικά γι΄ αυτήν τους την επιθυμία, οπότε ενδεχομένως να έκαναν κάτι για το οποίο ούτως ή άλλως είχαν ήδη πληρώσει. Σε ένα βαθμό παραμένουν στάσιμοι σε εκείνη τη χρονική στιγμή. Με το να το επαναλάβουν, το ξαναζούν. Υπό μια άλλη διάσταση, πρόκειται για μια (παθολογική) προσπάθεια επανόρθωσης. Ζώντας τη δική τους επαφή, γυρίζουν το χρόνο πίσω στη στιγμή που με την παρουσία του ξαδέλφου της Στρέλλας βρέθηκαν παρόντες στη σεξουαλική πράξη, αλλά και στην πράξη του φόνου. Η επανόρθωση όμως ενδεχομένως να σχετίζεται με πρωιμότερα στάδια και να έχει στόχο την ανάσταση της νεκρής μητέρας. Η Στρέλλα έγινε η ίδια η μητέρα της. Με το να συνευρεθεί σεξουαλικά με το Γιώργο, η μητέρα της βρίσκεται εκείνη τη στιγμή σεξουαλικά με το Γιώργο. Και φυσικά αυτό είναι κάτι στο οποίο ο Γιώργος συναινεί.

Με αυτόν τον τρόπο ίσως να επιχειρήθηκε να βρεθεί μια διέξοδος στο να γίνουν δεκτές οι διάφορες απώλειες, το πένθος αυτών των ανδρών, που δεν εκφράστηκε ποτέ: Ο θάνατος της μητέρας της Στρέλλας, συζύγου του Γιώργου, η ανδρική πλευρά της Στρέλλας, η ελευθερία του Γιώργου αφού φυλακίστηκε, το βάρος του φόνου, η ομοφυλοφιλία του Γιώργου. Ο Γιώργος είναι μια αρσενική Ιοκάστη,ως εκπρόσωπος της προηγούμενης γενιάς, αλλά εκείνος αντιδρά στην αποκάλυψη, ως έκπληκτος Οιδίποδας. Η Στρέλλα είναι ένας θηλυκός (ή μάλλον τρανσέξουαλ) Οιδίποδας ως τέκνο του Γιώργου, αλλά εκείνη τον σαγήνευσε και υποβίβασε τη σημασία του γεγονότος, όπως η Ιοκάστη στον Οιδίποδα του Σοφοκλή, η οποία λέει ότι είναι συνηθισμένο να ονειρεύεται κανείς ότι συνουσιάζεται με τη μητέρα του.

Η ταινία, παρά τη θεματική της δεν είναι τύπου Αλμοδόβαρ. Ο Γιώργος δεν είναι ο Κορεάτης Old Boy, αλλά ούτε Πολίτης Κέϊν με το όνειρο-απωθημένο Rosebud σε μορφή viewmaster με εικόνες σκίουρου. Η Στρέλλα δεν είναι μια παραλλαγή της "Στέλλας" του Κακογιάννη. Η Αθήνα δεν είναι Παρίσι. Εδώ είναι Βαλκάνια, που λέει και το τραγούδι και ευτυχώς ο Πάνος Κούτρας το γνωρίζει αυτό πολύ καλά. Με τον ίδιο τρόπο που η Στρέλλα έφτιαξε ένα φωτιστικό στην ταινία από ένα παλιό πολυέλαιο που βρήκε στα σκουπίδια, ο Πάνος Κούτρας και ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης που συνυπογράφει το σενάριο έφτιαξαν αυτό το έργο χωρίς υψηλούς προϋπολογισμούς και ειδικά εφέ.

Επανερχόμενοι στο τέλος της ταινίας, οι έννοιες που κυριαρχούν είναι αυτές της συμφιλίωσης και της κατανόησης. Η Στρέλλα συμφιλιώνεται με το Γιώργο. Ο Γιώργος με τον εαυτό του. Και οι δύο με τις απώλειές τους. Έχουν κατανοήσει βαθιά ο ένας τον άλλον με αυτόν τον ανείπωτο τρόπο. Η γυναικεία παρουσία επανέρχεται ως σπόρος με τη μορφή του μωρού - κοριτσιού στο σπίτι της Στρέλλας. Μόνο τότε είναι δυνατό να ξαναχωρέσει η γυναικεία παρουσία, από την αρχή πλέον.

Και εμείς, έχοντας ζήσει 2 ώρες με μια τρανσέξουαλ πόρνη, έναν πρώην φυλακισμένο, ένα δολοφόνο, ένα ορφανό αγόρι, μια μη εξωραϊσμένη Αθήνα, δυο αιμομίκτες ομοφυλόφιλους, τη φωνή της Μαρίας Κάλλας, κάτι αμήχανους φίλους, μια ετοιμοθάνατη καρκινοπαθή; Τί σχέση έχουμε με τα απαγορευμένα τους όνειρα, τις απώλειες, τις επαναλήψεις, τα τραύματα, τα λάθη, τις ματαιώσεις, τη συμφιλίωση; Συγγνώμη, αλλά αν δεν κατανοήσαμε ότι εμείς είμαστε ίδιοι με όλα αυτά τα πρόσωπα και ότι μάς συνδέουν τα ίδια βαθιά πανανθρώπινα υπαρξιακά θεμέλια, καλό θα ήταν να (ξανα)δούμε την ταινία υπό αυτή τη σκοπιά, με βαθιά αναπνοή και περισσότερο θάρρος.

Σκηνή από την ταινία. Η Στρέλλα κρεμάει τον πολυέλαιο που βρήκε στα σκουπίδια και έφτιαξε.

Μοιραστείτε